Hoe krijg je ze weer terug?
Blanco reisde in regenachtige omstandigheden af naar het verre Doetichem. Daar werd op zondagmiddag (!) 19 januari 2025 de traditionele Nieuwjaarsbijeenkomst van het Gewest Gelderland van de PvdA gehouden met een heus stamppot buffet. Met enige regelmaat moet je in het Gewest als PvdA-afdeling je gezicht laten zien en van je laten horen, kreeg ik bij mijn aantreden als voorzitter te horen. De ambiance daar was goed. Of het aan de stamppot lag weet ik niet, maar het zaaltje van het oergezellige Wielercafé “Parijs is nog ver”, was zogezegd stampvol. En je kon er best wel wat van opsteken.
Tussen de met Wielershirts behangen muren en plafond gaf electoraal-geograaf Josse de Voogd een lezing over veranderend kiezersgedrag en afgehaakt Nederland. Een soort shocktherapie bijna. Josse (40 jaar, ZZP’er, van oorsprong antropoloog), is publicist en tv-maker bij WNL. De zaal zat aan zijn oor gekluisterd, waaronder ook prominenten zoals partij-voorzitter Esther-Mirjam Sent. Ook inzichten die je als rechtgeaarde PvdA’er liever niet krijgt te horen, die links-progressieve zekerheden tarten, passeerden de revu.
“Opvallend is de verrechtsing van het Rivierengebied”, merkte Josse ergens terloops op. De rest van Gelderland is stabiel. Die provincie ligt op een knooppunt van de Biblebelt (vanuit Zeeland via Waardenburg naar de Veluwe en verder) en de Greenbelt met hoogopgeleiden (van Alkmaar, via Wageningen naar Nijmegen). Rond steden zie je veel welvarende randgemeenten die relatief ook progressief stemmen, bijvoorbeeld Culemborg met overloop uit Utrecht. In die welvarende randgemeenten groeien progressie partijen nog wel een beetje.
Als je verder inzoomt zie je dat steden gelaagd zijn. Aan een wijk kun je vaak het stemgedrag aflezen. In Nieuwbouwwijken wonen veel VVD’ers. In oude wijken (met rolluiken en betegelde voortuinen) veel PVV-stemmers en rond stadscentra in betere oude wijken (herkenbaar aan Blauwe Regens en Bakfietsen) wonen veel GL en D’66 stemmers. In de wijkentypologie zie je PvdA niet terug. Het goede is dat PvdA breed en overal is vertegenwoordigd. Het slechte is dat het samenhangt met vergrijzing. Want PvdA stemmers worden steeds ouder. Josse noemt vergrijzing een voor de PvdA verontrustende ontwikkeling (maar ouderen worden toch ook steeds wijzer, denk ik met enig wensdenken).
In de Barometer van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) zie je in heel Nederland snel een tegenstelling groeien tussen mensen die optimistisch tevreden zijn over hun eigen leven (D’66 en links-progressieve partijen) en mensen die pessimistisch zijn en ook geen vertrouwen hebben in de toekomst. De meeste beweging in het stemgedrag zit cultureel iets rechts van het midden en sociaal-economisch iets links. Vooral cultureel is nu bepalend. Daar verloor de PvdA veel stemmen. Hoe win je die terug?
Arian van Weerden
Voorzitter, PvdA afd. Tiel.
Andere opmerkelijke uitspraken van Josse de Voogd:
- Vroeger was religie bepalend voor stemgedrag (katholicisme), toen links-rechts, daarna globalisering en opleidingsniveau, en nu ‘vertrouw je de overheid niet of wel’ (heb je nog grip op je eigen leven, bijvoorbeeld agrarische sector wij worden uitgeschreven uit de toekomst).
- Werkenden aan de onderkant van de samenleving voelen zich bedreigt door migranten: op de arbeidsmarkt, op de woningmarkt, in het sociale verkeer. Begrijp dat. Beter gesitueerden ervaren geen concurrentie en zijn niet bedreigd.
- Hoe duid je armoede? Volgens CBS is armoede terug gedrongen. Josse: of toch misschien meer verborgen en niet in de officiële statistieken. Armoede zit niet meer (alleen) bij uitkeringsgerechtigden, maar ook bij veel ZZP’ers aan de onderkant. De uitkeringsgerechtigden weten vaak de weg in het systeem goed te vinden in tegenstelling tot hardwerkende ZZP’ers aan de onderkant. Die bereik je niet met motto’s als inkomensgelijkheid, kansengelijkheid, bestaanszekerheid en spreiding van kennis, etc. Ze voelen zich meer hardwerkende ondernemers, worstelend voor hun bestaan. Wat betekent dat voor de boodschap die de PvdA brengt?
- Laat als GL-PvdA aan kiezers zien dat populistische partijen sociaal-economisch niets voor hun kiezers opleveren.
- Over arbeidsmigranten is weinig bekend, zijn moeilijk te onderzoeken. Ze zitten overal van Den Helder tot Terneuzen (goedkope huizen voor verhuurders) en reizen woon-werk over grote afstanden.
- 2,5 miljoen laaggeletterden in Nederland. Wat doet de overheid voor hen? Hoe bereik je die als GL-PvdA?
- Gezondheid heeft de sterkste relatie met afhaken.
